Pisanki batikowe na Liście NID!

Decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego została wzbogacona o kolejne cztery elementy. Są to: Wesele Górali Bukowińskich, Tradycja wykonywania pisanek batikowych na Lubelszczyźnie, Procesja Bożego Ciała w Myszyńcu, Chodzenie po szczodrokach w Karczmiskach. Obecnie na Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego znajduje się 116 wpisów.

Tradycja wykonywania pisanek batikowych na Lubelszczyźnie

Dekorowanie jaj metodą batikową polega na nanoszeniu wzoru z gorącego wosku na skorupkę jajka. Do jego aplikacji wykorzystuje się narzędzia takie jak: szpilka wbita w patyczek (do wzorów kropelkowych) oraz lejek z blaszaną końcówką (do linii i bardziej złożonych ornamentów). Po nałożeniu wzoru jajko zanurza się w barwniku – zazwyczaj zaczynając od najjaśniejszego koloru. Proces ten można powtarzać kilkukrotnie: po każdym barwieniu dodaje się kolejną warstwę wosku, chroniąc wybrane fragmenty przed zafarbowaniem, a następnie zanurza jajko w coraz ciemniejszych barwnikach. Na końcu wosk usuwa się przez podgrzanie i delikatne wytarcie, odsłaniając barwny, wielowarstwowy wzór. Technika ta umożliwia tworzenie skomplikowanych, wielokolorowych kompozycji o wysokich walorach estetycznych.

Tradycja batikowego zdobienia pisanek jest wciąż żywa na Lubelszczyźnie, szczególnie w środowiskach wiejskich – w okolicach Krzczonowa, Biłgoraja, Opola Lubelskiego, Lubartowa, Krasnegostawu, Chełma i Białej Podlaskiej. Wzory i kolorystyka różnią się w zależności od miejscowości, co nadaje każdej lokalnej tradycji unikalny charakter. W Krzczonowie dominują motywy geometryczne i roślinne, w Lubartowie – krzyżowe i gwiaździste, natomiast w okolicach Białej Podlaskiej popularne są wzory inspirowane haftem ludowym. W regionie chełmskim przeważają ornamenty geometryczne. Również kolorystyka bywa charakterystyczna – od wyrazistych zestawień czerwieni i czerni po delikatniejsze, pastelowe kompozycje z wykorzystaniem naturalnej barwy jajka.

Rozkwit tej techniki zdobienia przypada na przełom XIX i XX wieku. Przekazywanie umiejętności odbywa się głównie w ramach rodzinnych tradycji, z pokolenia na pokolenie.